Malûl aylığı, çalışamayacak duruma gelen sigortalı bireylerin sosyal güvenlik sistemi tarafından desteklenmesini amaçlayan önemli bir sosyal haktır. Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yürütülen bu sistem, çeşitli nedenlerle iş gücünü kaybetmiş bireylerin yaşamını sürdürebilmesi için aylık maaş bağlanmasını sağlar. Peki malûl aylığı kimlere bağlanır? Hangi hastalıklar bu kapsama girer? Bu yazımızda malûl aylığına dair tüm detaylara, özellikle de hangi hastalara bu hakkın tanındığına odaklanacağız.
Malûl Aylığı Nedir?
Malûl aylığı, bir kişinin çalışamayacak derecede iş gücünü kaybetmesi durumunda bağlanan maaştır. Bu aylık, hem iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu hem de doğuştan gelen ya da sonradan gelişen hastalıklar nedeniyle iş göremez hale gelen bireylere verilebilir.
Türkiye’de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde düzenlenen bu aylık, belirli şartların sağlanması durumunda bağlanır. Bu şartlar hem sigortalılık süresi hem de hastalığın niteliğine bağlıdır.
Malûl Sayılmanın Şartları
Malûl aylığı alabilmek için bir kişinin “malûl” sayılması gerekir. SGK’ya göre bir kişi şu şartlarda malûl sayılır:
- Çalışma gücünün en az %60’ını kaybetmiş olması (Bunun tespiti SGK tarafından yetkilendirilmiş hastanelerce yapılır.)
- Bu kaybın, iş kazası, meslek hastalığı ya da genel hastalıklar nedeniyle oluşmuş olması.
- En az 10 yıl sigortalılık süresi ve 1800 gün prim ödemesi yapılmış olması (başkasının bakımına muhtaçsa 1800 gün yeterlidir).
- Sigortalı olarak çalışırken hastalanmak ya da engel duruma düşmek.
Bu koşullar sağlandığında, birey SGK’ya başvurarak malûl aylığı talebinde bulunabilir.
Malûl Aylığı Hangi Hastalara Bağlanır?
Malûl aylığı bağlanmasında temel ölçüt, kişinin çalışma gücünü %60 ve üzeri kaybetmesidir. Bu kayıp bazı ciddi hastalıklar sonucu oluşabilir. SGK’nın yayımladığı “Malullük Tespiti İşlemleri Yönetmeliği” ve “Çalışma Gücünün Kaybı Oranları Cetveli” doğrultusunda, bazı hastalıklar doğrudan ya da belirli seviyelerde malûliyet sayılabilir. İşte malûl aylığına neden olabilecek başlıca hastalıklar:
1. Kanser Hastalıkları
Birçok kanser türü, özellikle ileri evrelerinde çalışma gücünü ciddi oranda etkiler. Aşağıdaki kanser türleri malûl aylığına hak kazandırabilir:
- Lösemi (özellikle akut türleri)
- Akciğer kanseri
- Beyin tümörleri
- Karaciğer kanseri
- Pankreas kanseri
- İleri evre meme, prostat, mide gibi organ kanserleri
Bu tür hastalıkların tedavi süreci boyunca ve sonrasında kişi uzun süre çalışamayacak durumda olabilir. Özellikle kemoterapi, radyoterapi gibi ağır tedaviler nedeniyle iş gücü kaybı kalıcı olabilir.
2. Kalp ve Damar Hastalıkları
- Kalp yetmezliği (ileri evre)
- Kalp nakli geçirenler
- Periferik damar hastalıkları (ileri evre)
- Büyük damar anevrizmaları
- Sürekli ritim bozuklukları
Bu tür hastalıklarda kişinin günlük aktivitelerini dahi yerine getirmesi zorlaşır. SGK, yapılan tıbbi değerlendirmeye göre bu kişilere malûl aylığı bağlayabilir.
3. Nörolojik ve Kas Hastalıkları
Nörolojik rahatsızlıklar genellikle kalıcı iş gücü kaybına neden olur. Malûliyet kapsamında değerlendirilebilecek başlıca hastalıklar:
- Multiple Skleroz (MS)
- Parkinson hastalığı (ileri evre)
- Epilepsi (kontrolsüz nöbet geçirenler)
- ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz)
- Kas distrofileri
- Serebral palsi
Bu tür hastalıklar zaman içinde ilerleyici olabileceğinden, ilk tanıda malûliyet kabul edilmese bile sonraki yıllarda tekrar değerlendirme yapılabilir.
4. Psikiyatrik Hastalıklar
Uzun süreli ve ağır seyreden bazı ruhsal hastalıklar da malûliyet kapsamındadır:
- Şizofreni (tedaviye rağmen işlevsellik kaybı olanlar)
- Bipolar bozukluk (ağır ataklar geçirenler)
- Majör depresyon (kronik ve dirençli)
- Obsesif Kompulsif Bozukluk (çok ağır durumlar)
- Otizm Spektrum Bozukluğu (erişkin yaşta ağır derecede olanlar)
Bu tür hastalıklarda bireyin günlük yaşam aktivitelerini sürdürememesi ve çalışamaması durumunda malûl aylığı bağlanabilir.
5. Ortopedik Engeller ve Kas-İskelet Sistemi Bozuklukları
- Omurilik yaralanmaları (parapleji, tetrapleji)
- Amputasyonlar (bacak, kol kaybı)
- İleri evre romatoid artrit
- Kalça, diz gibi büyük eklem protezleri
- Doğuştan gelen ileri dereceli ortopedik bozukluklar
Bu tür hastalıklar ve durumlar kişinin fiziksel olarak çalışmasını engelleyebilir.
6. Görme ve İşitme Kayıpları
- Her iki gözde %90 ve üzeri görme kaybı
- Tam işitme kaybı ve konuşma bozukluğu
- Retinitis pigmentosa gibi ilerleyici göz hastalıkları
Görme ya da işitme engeli olan bireyler, meslek ve iş gücüne göre değerlendirilerek malûl sayılabilir.
7. İç Organ Kaybı veya Ciddi Bozukluklar
- Böbrek yetmezliği (diyaliz hastaları)
- Karaciğer yetmezliği (nakil gereken durumlar)
- Akciğer yetmezliği
- Organ nakli geçirenler (böbrek, karaciğer, kalp vs.)
Bu tür organ yetmezlikleri, kişinin yaşamını ciddi şekilde etkiler ve çalışma gücü kaybı yüksek olur.
Malûl Aylığı Başvurusu Nasıl Yapılır?
Malûl aylığı almak isteyen bireylerin aşağıdaki adımları takip etmesi gerekir:
- SGK’ya Başvuru: Birey, bağlı bulunduğu SGK il/ilçe müdürlüğüne dilekçeyle başvurur.
- Hastaneye Sevk: SGK kişiyi yetkili hastanelere sevk eder.
- Sağlık Kurulu Raporu: Hastane, bireyin çalışma gücünü kaybetme oranını tespit eder ve rapor hazırlar.
- SGK Değerlendirmesi: Rapor SGK’ya gönderilir. SGK Sağlık Kurulu nihai kararı verir.
- Aylık Bağlanması: Uygun görülürse malûl aylığı bağlanır.
Malûl aylığı, kişinin sağlık sorunları nedeniyle çalışamayacak hale gelmesi durumunda verilen hayati bir sosyal güvenlik desteğidir. Ancak bu aylığın bağlanması için yalnızca hastalık değil, hastalığın iş gücü üzerindeki etkisi de değerlendirilir. Kanser, nörolojik hastalıklar, psikiyatrik bozukluklar, organ yetmezlikleri, ortopedik engeller ve birçok başka hastalık malûl aylığına neden olabilir. Her bireyin durumu özel olarak incelenir ve bu karar sağlık kurulu raporuna göre SGK tarafından verilir.
Eğer siz veya bir yakınınız bu tür sağlık sorunları yaşıyorsa, SGK’dan bilgi alarak gerekli başvuruları yapabilirsiniz. Bu destek, hem hastalıkla mücadelede hem de ekonomik olarak ayakta kalmada önemli bir rol oynar.
