Maaş bordrosu, çalışanların aldıkları maaşı ve maaşları üzerinden yapılan tüm kesintileri gösteren önemli bir belgedir. Çalışanlar için bordro, sadece kazançları değil, aynı zamanda sosyal güvenlik primleri, vergi kesintileri ve diğer yasal yükümlülüklerin izlenmesi açısından da büyük önem taşır. Bu yazıda maaş bordrosunda yer alan vergi kesintilerinin ne anlama geldiğini ve ne kadar ödendiğini daha detaylı bir şekilde ele alacağız.
Maaş Bordrosu Nedir?
Maaş bordrosu, bir çalışanın bir dönem (genellikle aylık) boyunca aldığı brüt maaşın, yapılan kesintiler ve net maaş ile birlikte belirtilen resmi bir belgedir. Çalışan, bu belgede; brüt maaş, vergi kesintileri, sigorta primleri, işsizlik sigortası kesintileri, yemek ve ulaşım yardımları gibi çeşitli kalemleri görebilir. Ayrıca, çalışanın gelir vergisi, sosyal güvenlik ve diğer yasal kesintiler de maaş bordrosunda detaylı bir şekilde belirtilir.
Maaş bordrosu, hem çalışan hem de işveren açısından önemlidir. Çalışan, maaşındaki kesintileri anlama ve kontrol etme fırsatı bulur, işveren ise yasal yükümlülüklerini yerine getirdiğini belgeleyebilir.
Vergi Kesintileri Nedir?
Vergi kesintileri, çalışanların maaşlarından yapılan, devletin belirlediği oranlarla hesaplanan ve devletin çeşitli kurumlarına ödenen parçalardır. Vergi kesintileri, Türkiye’de çalışan her birey için düzenli olarak yapılan bir işlem olup, genellikle gelir vergisi, damga vergisi gibi kalemlerden oluşur.
Gelir Vergisi
Gelir vergisi, çalışanların maaşlarından yapılan en önemli vergi kesintisidir. Türkiye’de gelir vergisi, çalışanların yıllık gelirine göre değişir ve vergi dilimlerine göre artar. Gelir vergisi oranları, belirli bir tutarın üzerinde kazanç sağlayan kişilere daha yüksek oranlarla uygulanır. Bu vergi kesintisi, çalışanların brüt maaşlarından belirli bir yüzde oranında kesilir ve devletin Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ödenir.
Gelir vergisi dilimleri yıllık olarak güncellenir. Örneğin, 2025 yılı için gelir vergisi dilimleri şu şekildedir:
- 32.000 TL’ye kadar %15
- 32.000 TL – 70.000 TL arası %20
- 70.000 TL – 250.000 TL arası %27
- 250.000 TL – 880.000 TL arası %35
- 880.000 TL ve üzeri %40
Bu oranlar, çalışanın maaşı arttıkça daha yüksek vergi dilimine girmesine neden olur. Bu sebeple, maaşın brüt tutarı arttıkça, net maaştaki düşüş de artar.
Damga Vergisi
Damga vergisi, maaş bordrosunda yer alan bir diğer vergi kesintisidir. Damga vergisi, sözleşmeler, maaş ödemeleri gibi belgeler üzerinde uygulanan bir vergidir ve oranı genellikle çok düşüktür (binde 7,59 gibi). Bu vergi, çalışanın maaşından kesilir ve devlete ödenir. Ancak, damga vergisi, gelir vergisine göre daha düşük bir miktar olup, maaş bordrosunda genellikle küçük bir rakam olarak görülür.
Sosyal Güvenlik Kesintileri
Sosyal güvenlik kesintileri, çalışanların emeklilik, hastalık, iş kazası ve yaşlılık gibi sosyal güvenlik haklarını güvence altına alır. Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yönetilir ve maaşlardan yapılan kesintilerle finanse edilir. Bu kesintiler, hem işçi hem de işveren tarafından ortaklaşa yapılır.
Çalışanlardan alınan sosyal güvenlik primi, brüt maaşın %14’üdür. Bunun dışında, işveren tarafından da %20,5 oranında bir katkı yapılır. Bu kesinti, çalışanın maaşından doğrudan yapılır ve SGK’ya ödenir.
İşsizlik Sigortası
İşsizlik sigortası, çalışanın işini kaybetmesi durumunda devreye giren bir güvence sistemidir. Türkiye’de işsizlik sigortası, çalışanın maaşından yapılan bir kesintidir ve oranı %1’dir. İşsizlik sigortası primleri, hem çalışanın hem de işverenin ortak katkılarıyla ödenir. Çalışanlar bu kesintiyi maaş bordrolarında görebilirler.
Diğer Kesintiler
Bunun dışında, çalışanların maaşlarından çeşitli kesintiler daha yapılabilir. Bu kesintiler, işyeri politikalarına, toplu sözleşmelere veya çalışanla yapılan özel anlaşmalara bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Örneğin, yemek ve ulaşım yardımları, özel sigorta ödemeleri gibi kesintiler maaş bordrosunda yer alabilir.
Net Maaş ve Brüt Maaş Arasındaki Fark
Maaş bordrosunda çalışanların en çok karşılaştığı kavramlar brüt maaş ve net maaştır. Brüt maaş, çalışanın işverene bildirdiği, kesintilerden önceki toplam maaş miktarını ifade eder. Net maaş ise, brüt maaş üzerinden yapılan tüm kesintiler (gelir vergisi, sosyal güvenlik primleri, işsizlik sigortası vb.) sonrasında çalışanın eline geçen tutardır.
Örnek olarak, 10.000 TL brüt maaşı olan bir çalışanın maaşından yapılan kesintiler şu şekilde olabilir:
- Gelir Vergisi: 1.500 TL
- Sosyal Güvenlik Primi: 1.400 TL
- İşsizlik Sigortası: 100 TL
- Damga Vergisi: 50 TL
Bu durumda, çalışanın net maaşı 10.000 TL – 1.500 TL – 1.400 TL – 100 TL – 50 TL = 7.950 TL olacaktır. Yani, brüt maaş ile net maaş arasındaki fark, yapılan kesintilerden kaynaklanmaktadır.
Vergi Kesintilerini Azaltmanın Yolları
Çalışanlar, maaşlarından yapılan vergi kesintilerini bir nebze azaltmak için çeşitli yasal haklardan yararlanabilirler. Örneğin:
- Bireysel Emeklilik Sistemi (BES): Çalışanlar, BES’e katıldıklarında, katkı payları üzerinden gelir vergisi avantajı elde edebilirler. BES’te yapılan kesintiler vergi matrahından düşülerek, gelir vergisi yükünü azaltabilir.
- Yemek ve Ulaşım Yardımları: Bazı işyerleri, çalışanlarına yemek ve ulaşım yardımı sağlar. Bu yardımlar, vergiye tabi olmayan ödemeler olduğundan net maaşı artırabilir.
- Vergi İndirimi ve İstisnalar: Çalışanlar, engelli, gazi veya şehit yakınları gibi özel durumları olan kişiler için sağlanan vergi indirimlerinden yararlanabilirler.
Maaş bordrosu, çalışanların maaşlarının yanı sıra, devlet ve sosyal güvenlik kurumlarına yapılan kesintilerin de ayrıntılı bir dökümünü sunar. Gelir vergisi, damga vergisi, sosyal güvenlik primleri, işsizlik sigortası gibi kesintiler, maaşların net tutarını belirleyen önemli faktörlerdir. Bu kesintilerin ne kadar olduğunu ve nasıl hesaplandığını anlamak, çalışanların mali durumlarını daha iyi yönetmelerine yardımcı olabilir.
Çalışanlar, maaş bordrolarını dikkatle inceleyerek, yapılmış olan tüm kesintileri kontrol etmeli ve vergi avantajlarından yararlanma yollarını araştırmalıdır. Unutulmamalıdır ki, maaş bordrosu sadece maaşın ne kadar olduğunu gösteren bir belge değil, aynı zamanda çalışanların yasal haklarının ve yükümlülüklerinin de izlendiği bir dökümandır.
