Finansal dünyada en çok karşılaştığımız iki kavramdan biri kredi faizi, diğeri ise mevduat faizidir. Her iki faiz türü de paranın zaman içinde değer kazanmasını veya kaybetmesini ifade eder. Ancak bakış açıları farklıdır: Kredi faizi, para kullanan kişi veya kurum için bir maliyet iken; mevduat faizi, parasını bankaya yatıran bireyler için bir kazançtır. Bu yazıda, kredi faizi ile mevduat faizi arasındaki farkları, nasıl hesaplandıklarını ve bu kavramların finansal kararlarınıza etkilerini detaylı olarak inceleyeceğiz.
1. Faiz Nedir? Temel Kavramlar
Faiz, paranın zamanla değer kazanmasını sağlayan bir mekanizmadır. Faiz oranları genellikle yıllık, aylık veya günlük olarak belirlenir. Kredi ve mevduat faizleri, bu kavramın iki temel yönünü temsil eder.
-
Kredi Faizi: Bankadan veya başka bir kurumdan borç aldığınızda ödemeniz gereken ek tutardır. Bu, sizin için bir maliyettir.
-
Mevduat Faizi: Paranız bankada durduğu sürece kazandığınız getiridir. Bu da sizin için bir gelir kaynağıdır.
2. Kredi Faizi Nedir?
Kredi faizi, bir bireyin ya da işletmenin bankadan ödünç aldığı para karşılığında, belirli bir süre sonunda geri ödemekle yükümlü olduğu ek maliyettir. Bu oran, bankalar tarafından kredi türüne, risk durumuna, ekonomik koşullara ve müşterinin kredi notuna göre belirlenir.
Kredi Faizi Türleri:
-
Basit Faizli Krediler:
Faiz yalnızca ana para üzerinden hesaplanır. Her ay sabit bir faiz ödemesi yapılır. -
Bileşik Faizli Krediler (Faizli Taksitli Krediler):
Faiz, her dönemin sonunda oluşan toplam borç üzerinden hesaplanır. Kredi kartları ve tüketici kredilerinde bu tür faiz uygulanır. -
Efektif Yıllık Faiz Oranı (EYYO):
Gerçek yıllık maliyet oranını ifade eder. Faiz, komisyon, sigorta gibi tüm giderleri kapsar. Kredi karşılaştırmalarında bu orana dikkat edilmelidir.
3. Mevduat Faizi Nedir?
Mevduat faizi, bankada bulunan paraya karşılık olarak bankanın verdiği faiz getirisidir. Bankalar, yatırımcılardan topladıkları bu paraları kredi olarak verir ve buradan elde ettikleri gelirden bir kısmını mevduat sahibine faiz olarak öder.
Mevduat Türleri:
-
Vadeli Mevduat:
Belirli bir süre için bankaya yatırılan para karşılığında, vade sonunda faiz getirisi sağlanır. -
Vadesiz Mevduat:
Faiz getirmez. Günlük işlemler için kullanılır. -
E-Vadeli Hesaplar:
Dijital kanallar üzerinden açılan ve genellikle daha yüksek faiz oranı sunan vadeli mevduat hesaplarıdır.
4. Kredi ve Mevduat Faizi Arasındaki Farklar
| Özellik | Kredi Faizi | Mevduat Faizi |
|---|---|---|
| Amaç | Borçlanma karşılığı ödeme | Yatırım karşılığı kazanç |
| Ödeme Tarafı | Müşteri bankaya ödeme yapar | Banka müşteriye ödeme yapar |
| Faiz Oranı | Genellikle yüksektir | Genellikle düşüktür |
| Hesaplama Sistemi | Bileşik faiz sık kullanılır | Basit faiz yaygındır |
| Ek Masraflar | Dosya masrafı, komisyon, sigorta vs. | Vergi (stopaj) dışında ek masraf yoktur |
| Vergilendirme | Vergi yoktur, ancak gider olarak yazılabilir | Stopaj kesintisi uygulanır |
5. Kredi Faizi Nasıl Hesaplanır?
Basit Faiz Hesabı (Kredilerde nadir):
📌 Faiz = Ana Para x Faiz Oranı x Süre
Örnek:
-
Ana para: 20.000 TL
-
Yıllık faiz: %15
-
Süre: 1 yıl
Faiz = 20.000 x 0.15 x 1 = 3.000 TL
Toplam geri ödeme: 23.000 TL
Bileşik Faiz Hesabı (Gerçekçi kredi modeli):
📌 Toplam Borç = Ana Para x (1 + Faiz Oranı)^Dönem Sayısı
Örnek:
-
Ana para: 20.000 TL
-
Aylık faiz oranı: %1,5
-
Süre: 12 ay
Toplam Borç = 20.000 x (1 + 0.015)^12 ≈ 20.000 x 1.1956 ≈ 23.912 TL
Burada geri ödenecek toplam faiz yaklaşık 3.912 TL’dir.
6. Mevduat Faizi Nasıl Hesaplanır?
Basit Faiz Hesabı:
📌 Faiz = Ana Para x Faiz Oranı x Süre (gün/365)
Örnek:
-
Ana para: 100.000 TL
-
Faiz oranı: %25 yıllık
-
Vade: 90 gün
Faiz = 100.000 x 0.25 x 90/365 = 6.164 TL
Stopaj Kesintisi:
Mevduat faizinden %5, %10 ya da %15 oranında stopaj (vergi) kesilir. Bu oran vade süresine göre değişir.
Örnekteki kazançtan %15 stopaj alınırsa:
-
Net Getiri = 6.164 TL – (6.164 x 0.15) = 5.239 TL
7. Hangi Faiz Türü Ne Zaman Önemlidir?
Kredi Faizi Önemlidir:
-
Ev, araba, ihtiyaç kredisi gibi borçlanmalarda
-
Faiz oranlarının yüksek olduğu dönemlerde
-
Uzun vadeli borçlanmalarda
İpucu: Kredi almadan önce efektif faiz oranını kontrol edin ve toplam geri ödeme tutarını karşılaştırın.
Mevduat Faizi Önemlidir:
-
Paranızın değerini korumak veya artırmak istediğinizde
-
Enflasyon oranı ile karşılaştırmalı olarak yatırım kararı verirken
-
Kısa vadede risksiz getiri arandığında
İpucu: Net getiri hesaplamasında stopaj ve vade süresi dikkate alınmalıdır.
8. Merkez Bankası ve Faiz İlişkisi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), politika faizi aracılığıyla kredi ve mevduat faizlerini dolaylı yoldan etkiler.
-
Faiz artırımı → Kredi faizleri yükselir, mevduat faizleri artar.
-
Faiz indirimi → Kredi faizleri düşer, mevduat getirisi azalır.
Bu nedenle, TCMB kararları kredi kullanmak ya da yatırım yapmak isteyen herkes için önemlidir.
9. Faiz Hesaplama Araçları ve Uygulamalar
Kredi ve mevduat faiz hesaplamaları için bankaların ve finans sitelerinin sunduğu online hesaplama araçlarını kullanabilirsiniz. Özellikle mobil bankacılık uygulamaları, anında teklif almanızı ve karşılaştırma yapmanızı sağlar.
Excel’de de basit formüllerle faiz hesaplama mümkündür:
-
=A1(1+B1)^C1* → Bileşik faiz
-
=A1B1C1 → Basit faiz
Kredi Faizi mi, Mevduat Faizi mi? Hangisi Sizin İçin Daha Önemli?
Bu sorunun cevabı, finansal hedeflerinize göre değişir. Eğer borçlanmayı planlıyorsanız kredi faiz oranlarını, eğer birikimlerinizi değerlendirmeyi düşünüyorsanız mevduat faizlerini yakından takip etmelisiniz.
